ΚΑΙΡΟΣ

Ανώγεια

Ασθενής βροχή
11°C
άνεμος: 15 Νοτιοδυτικός

Ρέθυμνο

16°C
άνεμος: 27 Δυτικός

Σπήλι

14°C
άνεμος: 06 Δυτικός

Φράγμα Ποταμών

17°C
άνεμος: 13 Δυτικός

Αρκάδι - Γαράζο

Ελεύθερνα

Ελεύθερνα

1. Ανεμόμυλος:

Ο Ανεμόμυλος βρίσκεται στην Ανατολική πλευρά του λόφου Πυργί και στην ίδια ευθεία με τις «Δεξαμενές». Εδώ εντοπίστηκε στενή σήραγγα μήκους περίπου 35μ. Ο εγκάρσιος, κατασκευασμένος με μεγάλους λαξευμένους λίθους τοίχος στον οποίο απολήγει η σήραγγα έχει τη μορφή πρόσοψης κρηναίου οικοδομήματος. Η οπή για τη ροή του νερού που υπάρχει στο μέσο περίπου του ύψους του συνεχίζει σε βάθος τουλάχιστον 2,50μ. Είναι πιθανό, στη βάση των υψομετρικών διαφορών, να μην έφθανε έως τις μεγάλες «Δεξαμενές». Αντιθέτως, πρέπει να συνδεόταν, όπως κι εκείνες, με μια ακόμη μη εντοπισμένη δεξαμενή συλλογής όμβριων υδάτων σε κάποιο σημείο του πλατώματος.

2. Δεξαμενές:

Στο ανώτερο τμήμα της Δυτικής πλαγιάς του λόφου Πυργί, επάνω από τη θέση Πηγαδάκι, εντοπίστηκαν δύο υπόσκαφες δεξαμενές. Το εμβαδό τους ήταν 800τ.μ. και η χωρητικότητά τους 4.500κ.μ. και είναι πιθανό να δημιουργήθηκαν με την εξαγωγή λίθου. Η λατόμηση του υλικού από τις δεξαμενές θα μπορούσε να έχει γίνει σε τρεις χρονικές στιγμές της ιστορίας της πόλης: α) κατά την Πρώιμη Αρχαϊκή περίοδο, όταν στην ακρόπολη του Πρινέ χτίζονταν ναοί και δημόσια οικοδομήματα, β) κατά την Ύστερη Κλασική-Ελληνιστική περίοδο, όταν λόγω της αύξησης του πληθυσμού η ανάγκη για ανέγερση δημόσιων οικοδομημάτων και οχύρωσης ήταν μεγάλη, και γ) κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, όταν η πόλη χτιζόταν ξανά, οπότε τόσο τα δημόσια οικοδομήματα όσο και τα δημόσια έργα, αλλά και οι κατοικίες, απαιτούσαν μεγάλες ποσότητες λίθων.

3. Ξενιανά:

Η θέση βρίσκεται στην ανατολική πλαγιά του υψώματος της Ελεύθερνας, κοντά στη δυτική όχθη του χειμάρρου της Χαλοπότας. Το 1988 αποκαλύφτηκαν αρχιτεκτονικά λείψανα κτισμάτων, που μοιάζουν να είναι κτισμένα σε άνδηρα ακολουθώντας την κλίση του εδάφους. Συλλέχθηκε κεραμική της Ύστερης Γεωμετρικής - Πρώιμης Αρχαϊκής περιόδου, πήλινα σφονδύλια, τμήματα από χάλκινες περόνες ή βελόνες, καθώς κι ένα τμήμα πήλινου πλακιδίου-ειδωλίου του πρώιμου(;) 7ου αι. π.Χ., με παράσταση κορμού και χεριών ανθρώπινης μορφής.

4. Ορθή Πέτρα:

Στην Ορθή Πέτρα έχει ανασκαφεί νεκροταφείο, με τάφους που χρονολογούνται από το β΄ τέταρτο του 9ου αι. π.Χ. έως τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. Στο νεκροταφείο διαπιστώθηκαν τρία είδη ταφικών πρακτικών: α) εγχυτρισμοί, κυρίως παιδιών, σε πίθους ή αμφορείς, μέσα σε λάκκους ή ορθογώνια λίθινα περιφράγματα, β) ανοιχτές ταφές, και γ) καύσεις, συχνά επάλληλες. Τα κτερίσματα των τάφων είναι εντυπωσιακά. Ανάμεσα σε άλλα έχουν βρεθεί χάλκινα αγγεία και κοσμήματα, σιδερένια όπλα, εργαλεία και οβελοί, κοσμήματα από χρυσό, όρεια κρύσταλλο και φαγεντιανή. Τέλος, στο νεκροταφείο συναντώνται επίσης υπέργεια μνημεία και χτιστοί περίβολοι.

5.Πυργί

Ο λόφος Πυργί βρίσκεται στο ΒΑ τμήμα του σύγχρονου οικισμού της Ελεύθερνας. Τα ισχνά και αποσπασματικά στην πλειονότητά τους αρχιτεκτονικά λείψανα ανήκουν πιθανότατα σε τοίχους σπιτιών. Μοναδική σχεδόν εξαίρεση αποτελούν μέχρι στιγμής τα θεμέλια ενός μεγάλου οικοδομήματος, που εντοπίστηκαν στο κεντρικό πλάτωμα. Η χρονολόγηση ανέγερσής του στη λεγόμενη Δαιδαλική περίοδο, δηλαδή στον 7ο αι. π.Χ., προκύπτει από σειρά ευρημάτων στην τάφρο θεμελίωσής του και από ένα άγνωστης λειτουργίας πρόσκτισμα στη νότιά του πλευρά. Στο λόφο Πυργί δεν υπήρχε κατά τη Γεωμετρική-Αρχαϊκή Περίοδο μόνο αυτό το ιερό. Πολλά θραύσματα ανθρωπόμορφων και ζωόμορφων πήλινων ειδωλίων και πλακιδίων με παράσταση γυμνής γυναικείας θεότητας, που βρέθηκαν σε διαταραγμένα ανασκαφικά στρώματα κάτω από την κορυφή της Αγίας Άννας, μας πληροφορούν για την ύπαρξη ενός τουλάχιστον λατρευτικού χώρου στο λόφο. Πάντως, το ιερό στο μεγάλο πλάτωμα πρέπει να ήταν κεντρικής σημασίας για τη λειτουργία της πόλης, όπως προκύπτει από τη θέση του αλλά και από το μεγάλο αριθμό θραυσμάτων επιγραφών της Αρχαϊκής περιόδου και στις οποίες εμπεριέχονται διατάξεις που προφανώς αφορούν στο σύνολο της κοινότητας. Οι ενδείξεις κατοίκησης κατά την Κλασική περίοδο είναι περιορισμένες, γεγονός που σημαίνει ότι η ακρόπολη σταμάτησε για ένα διάστημα να κατοικείται. Παρέμεινε, όμως, ένα πρωτεύον λατρευτικό κέντρο της πόλης, στο οποίο συνεχίζεται η κατασκευή μνημειακού μεγέθους κτιρίων, όπως δείχνουν τα αρχιτεκτονικά μέλη που παρατηρήθηκαν στο χώρο. Κατά την Ελληνιστική περίοδο ένα σημαντικό μέρος των κατοίκων της πόλης επιστρέφει στην ακρόπολη, όπου και κατασκευάζονται μεγαλύτερου και μικρότερου μεγέθους σπίτια. Αυτά -ορισμένα εκ των οποίων διαθέτουν υδατοδεξαμενές, όπως εκείνες στο λόφο Νησί- καταλαμβάνουν όλη σχεδόν την έκταση της κορυφής του λόφου Πυργί. Η συνοικία στο Πυργί συνέχισε να κατοικείται και κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, σε πολύ πιο περιορισμένη κατά τα φαινόμενα έκταση από ότι κατά την Ελληνιστική. Σημαντική οικοδομική δραστηριότητα παρατηρείται πάλι στο λόφο κατά τους Πρωτοβυζαντινούς χρόνους, Η πόλη σταδιακά μετακινείται εκ νέου προς πιο ασφαλείς χώρους. Η ανάγκη για ασφάλεια εξηγεί και την ανέγερση ισχυρού οχυρωματικού περιβόλου, τμήμα του οποίου αποτελεί και ο πύργος της εισόδου, από όπου ο λόφος πήρε το σύγχρονο όνομά του. Ήδη από τον 7ο αι. ο οικισμός παρακμάζει, όπως εξ άλλου και το κέντρο της παλαιοχριστιανικής πόλης στη θέση Κατσίβελος. Αυτή την περίοδο της παρακμής σημειώνεται μια νέα φάση εγκατάστασης του μεγαλύτερου τμήματος ή και του συνόλου των κατοίκων της Ελεύθερνας στην κορυφή του λόφου. Γύρω από μια μονόχωρη μικρή βασιλική, η οποία επαναχρησιμοποιεί ως ιερό την Α αψίδα του προγενέστερου λατρευτικού οικοδομήματος, δημιουργείται ένας οικισμός με απλά μονώροφα πετρόκτιστα σπίτια. Το μόνο, εκτός από την εκκλησία, κτίσμα στο οποίο θα μπορούσε να αποδοθεί κοινόχρηστη λειτουργία είναι ένα μικρό οικοδόμημα με τάφρο αποχέτευσης κατά μήκος του μακρού του άξονα και πλακόστρωση στο Α μισό της κάτοψής του.