ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΧΑΡΤΗ

Αρχαιολογικοί χώροι

Εκκλησίες

Σπηλιές

Βουνά

Αρχαία Eλεύθερνα

Στις βορειοδυτικές υπώρειες της Ίδης, σε υψόμετρο 380 μ. περίπου, και σε απόσταση 30 χιλ. νότια του Ρεθύμνου βρίσκεται η αρχαία πόλη Ελεύθερνα. Σήμερα σώζονται ερείπια από διάφορες ιστορικές περιόδους της ζωής της αρχαίας Ελεύθερνας. Σύμφωνα με την παράδοση είχε πάρει το όνομα της από τον Ελευθερέα, έναν από τους Κουρήτες ή από το επίθετο της Δήμητρος Ελευθούς. Στο λόφο Νησί που αποτελεί έναν από του κύριους πυρήνες της αρχαίας πόλης μαζί με το λόφο Πυργί υπάρχει συνοικία που άκμασε κατά τους ελληνιστικούς χρόνους.

Τον 3ο αι. π.Χ. η Ελεύθερνα πολεμούσε εναντίον των Ροδίων και των συμμάχων τους Κνωσίων. Όταν το 220 π.Χ. οι κρητικές πόλεις πολεμούσαν μεταξύ τους η Ελεύθερνα στάθηκε στο πλευρό της Κνωσού. Με πολιορκία όμως των αντιπάλων αναγκάστηκε να εγκαταλείψει αυτή τη συμμαχία. Το 68 π.Χ. όταν ο Μέτελλος έκανε επίθεση στην Ελεύθερνα, η πόλη κατόρθωσε να αντισταθεί για αρκετό καιρό στην πολιορκία των Ρωμαίων λόγω του οχυρού της θέσης της αλλά τελικά κυριεύτηκε μετά από προδοσία.

Από την πόλη Ελεύθερνα κατάγονταν ο ποιητής Λίνος, ο φιλόσοφος Διογένης, ο λυρικός ποιητής Αμήτωρ και ο γλύπτης Τιμοχάρης.

Ανασκαφική έρευνα διενεργήθηκε στον αρχαιολογικό χώρο το 1929 από την Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή, υπό τη διεύθυνση του H.Payne και είχε μικρή χρονική διάρκεια.

Συστηματικές ανασκαφικές έρευνες ξεκίνησαν από το Πανεπιστήμιο Κρήτης το 1985 στην περιοχή των σύγχρονων χωριών Ελεύθερνα και Αρχαία Ελεύθερνα, έφεραν στο φως σπουδαία τμήματα της αρχαίας πόλης. Το αρχαιολογικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται σ' ένα λόφο ανάμεσα σε δύο συγκλίνοντες χείμαρρους. Στη θέση «Ορθή Πέτρα» (δυτική πλευρά λόφου), ο καθηγητής Ν. Σταμπολίδης έχει αποκαλύψει νεκρόπολη των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων καθώς και ελληνιστικά και ρωμαϊκά κτίρια που οικοδομήθηκαν πάνω στα προγενέστερα. Στη θέση «Πυργί» (κορυφή λόφου) ο καθηγητής Αθ. Καλπαξής ανέσκαψε τον πυρήνα του οικισμού και στη θέση «Κατσίβελος» (ανατολική πλευρά λόφου) ο καθηγητής Π. Θέμελης έφερε στο φως μέρος του οικισμού που περιλαμβάνει ελληνιστικούς τοίχους, ρωμαϊκά κτήρια, λουτρά καθώς και παλαιοχριστιανική βασιλική με ψηφιδωτό διάκοσμο.

Στην περιοχή της Ελεύθερνας αξίζει να επισκεφθεί κανείς τον οχυρωματικό πύργο που βρίσκεται στο λόφο και ο οποίος θα πρέπει να χρησιμοποιήθηκε από τα ελληνιστικά έως και τα βυζαντινά χρόνια.

Πηγές: